Badania architektoniczne
kościoła pw. św. Anny w Szewcach,

gmina Wisznia Mała
województwo dolnośląskie

 

Opracowała: mgr inż. arch. Luba Smirnowa
Konsultacje: Prof. dr hab. inż. arch. Ewa Łużyniecka

 

 

1. Wstęp

Niniejsze opracowanie zawiera opis badań architektonicznych kościoła w Szewcach oraz
dokonanych na przestrzeni wieków zmian w bryle budynku. Praca ta jest tworzona z zamysłem
sprawdzenia istniejącej chronologii obiektu oraz próbą rozwiązania pytań w datowaniu elementów
słabo przebadanych. Opracowanie powstaje na zamówienie ks. mgr. lic. Mariusza Bąkowskiego,
proboszcza parafii w Szewcach.

1.1. Cel badań

Podstawowym celem badań jest zadokumentowanie fotograficzne obecnego stanu kościoła
w Szewcach oraz próba ustalenia faz przemian architektoniczno-budowlanych, które zachodziły na
przestrzeni wieków. Ważnym celem jest również analiza powstałych dotychczas opracowań,
zawierających odmienne stanowiska w sprawie datowania obiektu oraz ustalenie najbardziej
prawdopodobnego czasu powstania kościoła.

1.2. Metody badań

Jako główne metody badań będą zastosowane:

• kwerenda źródeł i opracowań;
• zadokumentowanie stanu istniejącego;
• inwentaryzacja zdjęciowa;
• uproszczona fotogrametria;
• analiza stratygraficzna.

1.3. Historia kościoła w Szewcach

Do dziś nie zachowały się źródła pisane, dotyczące kościoła. Jedyny przekaz historyczny
pochodzi z opracowań Bernhardta Panzrama, który twierdził, ze kościół był poświadczony w 1350
roku.1

1.4. Stan badań

Opracowania podają różne okresy powstania kościoła, ale wszystkie zawierają się w
okresie: pierwsza połowa XIII wieku – do pierwszej połowy wieku XIV. Kościół pw. św. Anny w
Szewcach posiada jedną nawę oraz prostokątnie zakończone prezbiterium. Od zachodu znajduje się
dolna część wieży, budowa której rozpoczęła się w późnym średniowieczu. Od strony północnej
znajduje się kruchta oraz zakrystia, przylegająca do prezbiterium. W XVIII wieku w prezbiterium

1
Bernhardt Panzram, Geschichtliche Grudlagen der ältesten Schlesischen Pfarrorganisation, Breslau 1940.

4
było wykonane sklepienie2. W kościele znajdują się dwa ostrołuczne portale z piaskowca– przy
wejściu do nawy głównej oraz przy wejściu z kruchty północnej. W roku 1964 były
przeprowadzone prace konserwatorsko-zabezpieczające przy wystroju wnętrza. W 1976 roku został
uporządkowany teren przy kościele3.
Poniżej są przestawione cytaty z głównych opracowań, dotyczących kościoła w Szewcach.
Zygmunt Malinowski
Ekspertyza wstępna kościoła 1957 r.
Kościół ...pochodzi z XIV wieku. Orientowany. Prezbiterium zakończone prostokątnie. Od strony
północnej znajduje się gotycki portal. Kościół nie posiada wieży. Prawdopodobnie została
rozebrana w XVIII wieku w czasie przebudowy kościoła.
W tym czasie powstało sklepienie w chórze. Wystrój kościoła rokokowy.
Opis techniczny
... Od fundamentów kościół jest zawilgocony. Ściany szczytowe są konstrukcji ryglowej i również
narażone są na wilgoć.
Wnioski konserwatorskie
... zabezpieczenie go przez niszczeniem winno być wykonane w ciągu dwóch najbliższych lat. Do
najpilniejszych robót należą ... zabezpieczenie kościoła przed wilgocią przez założenie izolacji od
fundamentów.
Ryszard Chanas, Janusz Czerwiński,
Dolny Śląsk przewodnik,
Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1977, s. 411
Szewce, kościół gotycki z XIV w. (portal). Sklepienie prezbiterium z XVIII w., Barokowy ołtarz
główny z obrazem F. A. Schaffera, przedstawiający Marię i Annę (ok. 1740), renesansowa
chrzcielnica (pocz. XVII w.), barokowe ołtarze boczne, rokokowa ambona.

ks. dr Józef Mandziuk, ks. dr Józef Pater,
Schematyzm archidiecezji Wrocławskiej 1979,
Wrocław nakładem Kurii Metropolitalnej Wrocławskiej, s. 386.
Kościół parafialny murowany, wzniesiony w 1. poł XIII wieku w stylu romańskim, przebudowany w
XVIII w. W 1964 r. wykonano prace konserwatorsko-zabezpieczające przy wystroju wnętrza. W
1976 r. uporządkowano teren wokół kościoła.

2
Tadeusz Kozaczewski, Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach,
Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 1994, s. 6-7, 53.
3
ks. dr Józef Mandziuk, ks. dr Józef Pater, Schematyzm archidiecezji Wrocławskiej 1979,

5

Tadeusz Kozaczewski
Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach
Prace Naukowa Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej,
Wrocław 1994, s. 6-7, 53.
...Zachowane ostrołukowe portale uskokowe w połączeniu z typem układu przestrzennego pozwalają
odnieść budowlę do ostatniej tercji XIII w.
...W stanie pierwotnym zachowały się dwa portale – zachodni i północny. W obu występują w
uskokach kolumienki z głowicami kielichowymi i płaskimi bazami na wielobocznych cokołach.
... W późnym średniowieczu kościół powiększono o masywną wieżę, zrealizowaną tylko w dolnej
partii. W XVIII w. dodano zakrystię oraz kruchtę, wnętrze prezbiterium przesklepiono, a pierwotne
okna zamurowano lub przekształcono.
H. Lutsch określił budowlę na pierwszą połowę XIV w.

Hanna Faryna-Paszkiewicz, Małgorzata Omilanowska, Robert Pasieczny,
Atlas zabytków architektury w Polsce,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 402
Kościół gotycki, ok. 1350, przebudowany (m.in. sklepienie prezbiterium) w XVIII wieku;
jednonawowy z nieukończoną, niską wieżą od frontu.

http://e-szewce.pl/?page_id=87 dostęp: 15.05.2017
W pierwszej połowie XIV w. wzniesiono tu kościół, który został przebudowany w XVIII w.
Zmieniono wtedy sklepienie prezbiterium na krzyżowe, przekształcono okna i przypory, po stronie
zachodniej i północnej powstały dwa ostrołukowe portale o bogatym, lecz nieco ludowym wystroju.
Wzniesiono rokokową ambonę. Do dziś zachowały się pochodzące z XIV w. fragmenty wieży (dolna
jej część) zbudowane z cegły i ciosów kamiennych. Jest to kościół jednonawowy, oskarpowany na
narożach. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz z początku XVIII w. z obrazem św. Anny,
patronki kościoła pędzla F. A. Schefflera z 1740 roku oraz renesansowa chrzcielnica z
początku XVII w.
Kościół parafialny pw. św. Anny w Szewcach wpisany jest do rejestru zabytków pod nr 1209 decyzją
z dn. 15 XII 1964 r.

6
Wybór pozycji ukazuje niejednoznaczność w opisie przekształceń oraz datowania
poszczególnych faz budowlanych. Data powstania kościoła jest określona na okres pomiędzy
pierwszą połową XIII a pierwszą połową XIV wieku. Wczesna data jest określona na podstawie
bardzo prostych form gotyckiego portalu oraz ukształtowanie bryły kościoła (prostokątny rzut z
wydłużonym, zakończonym prostokątnie prezbiterium). O późniejszej dacie świadczy
prawdopodobnie pierwsza wzmianka o miejscowości Szewce pochodząca z 1322 roku oraz
poświadczenie kościoła w roku 1350.
Datowanie pozostałości wieży również nie jest jednoznaczne. Jest ono określone na
początek budowy lub późnośredniowieczną przebudowę. Obecny stan wieży podobnie ma kilka
wersji – wieża nie była wybudowana do końca lub była rozebrana w czasie przekształceń
architektonicznych w XVIII wieku.
Powstanie kruchty północnej jest określane na XVIII lub koniec XIX wieku.
Różnorodność informacji bibliograficznych oraz brak zgodnej wersji mieszczą próby
datowania poszczególnych elementów przebudowy kościoła w dosyć szerokim przedziale
czasowym.

http://e-szewce.pl/?page_id=87 Dostęp: 15.05.2017
Na kartce z okresu sprzed drugiej wojny światowej, podpisanej Schebitz, kr. Trebnitz
znajduje się wśród innych obiektów kościół. Na słabo czytelnym zdjęciu widoczne jest brak tynków
Ilustracja 1. Przedwojenne zdjęcie kościoła

7
na elewacji południowej, lecz są opaski okienne oraz widnieje się fryz (bardziej czytelny na ścianie
kruchty). Widoczne są również inne podziały okien niż są w chwili obecnej.

Ilustracja 2. Widok na elewację południową. Zygmunt Malinowski, Ekspertyza
wstępna kościoła 1957 r.

Ilustracja 3. Południowa elewacja wieży.
Zygmunt Malinowski, Ekspertyza
wstępna kościoła 1957 r.

8

Zygmunt Malinowski
Ekspertyza wstępna kościoła 1957 r., zdjęcia z Archiwum Wojewódzkiego Dolnośląskiego
Konserwatora Zabytków.
Na zdjęciu widoczny jest inny układ okien, niż obecnie. Ciekawym wydaje się załamanie
dachu nad kruchtą zachodnią. Znajdował się tam dzwon i otwarcie w dachu miało służyć
przenikaniu dźwięku. Obecnie dzwon ten prawdopodobnie znajduje się na podwórku przed
kościołem.

2. Opis stanu istniejącego

Kościół pw. św. Anny wykonany jest z cegły, zakrystia jest otynkowana. W ostatnich latach
wymienione zostało pokrycie dachowe. Na oknach kościoła znajdują się barokowe opaski w bardzo
złym stanie.

2.1. Elewacja południowa

Elewacja południowa składa się z widocznych ścian kruchty, nawy oraz prezbiterium (il. 4).
W ścianie prezbiterium znajduje się jedno okno barokowe oraz otwór w dolnej części ściany,
prowadzący do kruchty, wykonany w postaci sklepionego zsypu (il. 5). We wschodnim narożniku
prezbiterium znajdują się dwie przypory – jedna łącząca się pod prostym kątem, druga - po
przekątnej wchodzi w narożnik prezbiterium (il. 6). Cokół prezbiterium jest wykonany z kamieni
otoczaków. W murze nawy znajdują się trzy barokowych okna, opaski których, wykonane z
tynków, znajdują się w złym stanie technicznym (il. 7). Przy narożnikach nawy są przypory, po
przekątnej wchodzące do narożników tej najbardziej szerokiej części kościoła. W dolnej części
muru znajduje się cokół, wykonany z cegieł w przeważnie główkowym nieregularnym układzie (il.
8). Od strony zachodniej znajduje się niska wieża z przyporami w narożnikach (il. 9). Na
wysokości około drugiej kondygnacji znajduje się niewielkie, prostokątnie zakończone wydłużone
okienko. Trochę więcej niż w połowie elewacji wieży znajdują się cztery okrągłe otwory o średnicy
ok. 10 cm. Cokół jest wykonany z cegły w podobnym układzie jak pozostała część wieży, ale jest
wydzielony pasem ułożonych pionowo cegieł w układzie główkowym. W górnej części znajduje się
odrestaurowany w 2017 roku profil gzymsu.
Na południowej elewacji widoczne jest silne wymycie spoiny spomiędzy cegieł w dolnej
oraz górnej częściach muru(il. 10, 11). W tych obszarach znajduje się również wiele częściowo
zniszczonych cegieł. Przy przyporze między prezbiterium a nawą przy elewacji południowej
widoczne jest pionowe uszkodzenie muru (szczelina) (il. 12), podobna szczelina znajduje się pod
oknem prezbiterium od strony południowej.
Opaski okienne są zniszczone w dużym stopniu.
Drewniane okna są podzielone przyklejonymi drewnianymi szprosami (il. 13). Niektóre ze

9

tych szprosów odpadły.

2.2. Elewacja zachodnia

Elewacja zachodnia kościoła jest równocześnie elewacją zachodnią wieży (il. 14), która jest
wykonana z cegły. Dolna część wieży pełni rolę kruchty. Górna część według niektórych źródeł nie
została dobudowana bądź została rozebrana. Obecnie wieża jest na wysokości poziomu nawy.
Uskokowe przypory znajdują się na północnych narożnikach kruchty. W dolnej części istniejącej
elewacji na głównej osi znajduje się półkoliście zakończony otwór wejściowy. W górnej partii
budynku w trzech osiach są rozmieszczone niewielkie nisze zakończone łękiem odcinkowym
wykonanym z cegły. Podobnie jak na elewacji południowej, trochę powyżej połowy elewacji
znajdują się cztery okrągłe niewielkie otwory. W górnym pasie elewacji znajdują się pozostałości
tynków po gzymsie. Wewnątrz wieży, na poziomie około drugiej kondygnacji, znajdują się
pozostałości wewnętrznych przypór, częściowo zniszczone (il. 15). Poziom cokołu jest wydzielony
ułożonymi pionowo cegłami w układzie główkowym (il. 16).
2.3. Elewacja wschodnia

Elewacja wschodnia zawiera mur z cegły, kończący prezbiterium oraz otynkowaną ścianę
zakrystii (il. 17). Po obu stronach prezbiterium znajdują się uskokowe przypory, ustawione po
przekątnej do narożników kościoła. Przypory są przewiązane z murem (il. 18). W dolnej części
południowej przypory jest wyodrębniony cokół, wykonany z cegieł, tworzących prostokątny
stopień (il. 19). W dolnej części północnej przypory znajduje się cokół, który na zewnętrznej części
jest ukształtowany z pionowo ustawionych cegieł w układzie główkowym, ściętych i
oszlifowanych do półkolistego kształtu (il. 20). W centralnej części muru znajduje się zamurowany
otwór okienny, mur nad którym również jest uzupełniony cegłą w tym układzie. Pod oknem jest
wmurowany kamień w kształcie nierównego wydłużonego w kierunku poziomym czworoboku.
Pośrodku okna do kamienia oraz od kamienia do cokołu przebiega szczelina. Na dole prezbiterium
jest otoczony cokołem z ciosów kamiennych, większych w części północnej elewacji oraz w
dolnym pasie cokołu. W górnym pasie cokołu oraz od strony południowej kamienie są mniejszych
rozmiarów (il. 21).

2.4. Elewacja północna

Elewacja północna składa się z prezbiterium, przysłoniętym bryłą zakrystii, nawy oraz
wieży – kruchty wejściowej (il. 22). Przy nawie jest dobudowana kruchta północna z wewnętrznym
portalem – tzw. porta mortuorum. Ze strony prezbiterium jest widoczny tylko gzyms. Zakrystia jest
otynkowana. Posiada ona własny dach. Cokół zakrystii jest wyłożony z cegły, widocznej spod
opadającego tynku. Na ścianie zachodniej zakrystii, przylegającej do nawy kościoła, znajduje się

10
niewielkie okno zakończone łukiem (il. 23). Miejsce, w którym zakrystia przylega do kościoła, jest
jedynym narożnikiem w kościele nie podpartym przyporą. Nawę kościoła wspiera od północy jedna
przypora, znajdująca się na zakończeniu nawy. Na ścianie elewacji nawy kościoła znajdują się dwa
barokowych okna. Ślady po trzecim, zamurowanym oknie są widoczne na elewacji. Opaski na
oknach są mocno zniszczone. Po obu stronach pierwszego od prezbiterium okna nawy kościoła na
poziomie około jednej trzeciej wysokości okna znajdują się niewielkie zamurowane, symetrycznie
usytuowane, prostokątne otwory (il. 24). W dolnej części elewacji nawy kościoła znajduje się cokół,
wykonany z cegły. Widoczne fragmenty są ułożone w układzie główkowym (il. 25). Wieża jest
wykonana z cegły oraz podparta przyporą od zachodu. Mniej więcej w połowie wysokości wieży,
podobnie jak na pozostałych jej elewacjach, znajdują się cztery okrągłe otwory o średnicy około 10
cm. W górnym pasie całej elewacji północnej przebiega gzyms.

11

Ilustracje

Ilustracja 4. Elewacja południowa

Ilustracja 5. Otwór w ścianie południowej nawy, prowadzący do kruchty

12

Ilustracja 6. Dwie przypory w narożniku południowo-wschodnim prezbiterium

Ilustracja 7. Zniszczona opaska barokowa okna

13

Ilustracja 8. Cokół nawy elewacji południowej

Ilustracja 9. Fragment elewacji południowej kościoła - wieży

14

Ilustracja 10. Wymyte spoiny w górnej części elewacji południowej

Ilustracja 11. Wymyte spoiny w dolnej części elewacji południowej

15

Ilustracja 12. Uszkodzenia muru elewacji południowej (zaznaczone czarnymi ramkami)

Ilustracja 13. Odklejone szprosy

16

Ilustracja 14. Fragment elewacji zachodniej

Ilustracja 15. Zburzona przypora wewnątrz wieży na poziomie drugiej kondygnacji

17

Ilustracja 16. Cokół elewacji zachodniej

Ilustracja 17. Elewacja wschodnia

18

Ilustracja 18. Przewiązanie muru prezbiterium z przyporą

Ilustracja 19. Przypora w południowo-zachodnim narożniku prezbiterium

19

Ilustracja 20. Przypora w północno-zachodnim narożniku prezbiterium

Ilustracja 21. Od północnej strony otoczaki w cokołu prezbiterium są większe

Ilustracja 22. Elewacja północna

20

Ilustracja 23. Zachodnia elewacja zakrystii, przylegająca do północnej elewacji

Ilustracja 24. Symetryczne zamurowane otwory obok pierwszego okna nawy na elewacji północnej

22

3. Badania architektoniczne

Podczas analiz stratygraficznych układu wątków ceglanych na elewacjach udało się
wyodrębnić kilka podstawowych faz architektoniczno-budowlanych. Poniżej znajduje się opis
poszczególnych elewacji.

3.1. Analiza układu i rodzaju budulca
3.1.1. Elewacja południowa

Prezbiterium oraz nawa w większości są wykonane z cegły w wątku wendyjskim. Cokół
prezbiterium jest wykonany z kamiennych otoczaków, a cokół nawy – z cegły, ułożonej w
nieregularny sposób jako średniowieczne przemurowanie. Przypory są wykonane z cegły, układanej
w dwóch powtarzających się rzędach – w jednym rzędzie znajdują się same główki, w drugim –
same wozówki. Wieża jest wykonana w całości z cegły w układzie gotyckim. Opaski okienne oraz
gzyms są wykonane z tynków. Uskoki przypór są przykryte dachówkami o formach współczesnych.

3.1.2. Elewacja zachodnia

Elewacja zachodnia składa się z czołowej części wieży. Podobnie jak elewacja wieży ze
strony południowej oraz północnej, składa się ona z cegły w układzie gotyckim. Okna są
zakończone łękiem odcinkowym, wykonanym z cegły. Otwór wejściowy posiada zakończenie
łękowe, wykonane z cegieł, ułożonych w łęku w powtarzającej się kombinacji: jedna wozówka –
dwie główki. Górny element jest zakończony podcięciem poprzez brak kontynuacji linii łuku po
przejściu na prostą linię.

3.1.3. Elewacja wschodnia

Elewacja wschodnia składa się z cegły, ułożonej w wątku wendyjskim. Cokół jest wykonany
z ciosów kamiennych. Przypory mają przewiązania z murem prezbiterium. Środkowy otwór
okienny oraz część muru na nim są zamurowane cegłą w układzie główkowym. W narożnikach
górnej części widoczne są uzupełnienia z cegły, podobnej do tej z zamurowanego okna, dołożone
pod kątem do pierwotnych rządów cegły (zmiana przebiegu linii szczytowej). W górnej części
elewacji znajduje się gzyms.

3.1.4. Elewacja północna

Elewacja północna przy prezbiterium i nawie w dużej części jest wykonana z cegły w
układzie wendyjskim. Cokół jest wykonany z cegły w układzie główkowym. W górnej części całej
elewacji znajduje się gzyms. W dużej mierze zniszczone opaski na oknach są wykonane z tynku.
Zamurowane okno wypełniają cegły w układzie główkowym. Wieża w całości jest wykonana z
cegły w układzie gotyckim. Kruchta północna jest najlepiej zachowanym elementem kościoła.
Wykonana jest z cegły w układzie główkowym od fasady oraz w układzie dwóch rzędów: jednym
główkowym, drugim wozówkowym na elewacjach bocznych. Brak przewiązania, różny rodzaj
cegły oraz widoczna szczelina pomiędzy nawą a kruchtą północną pokazuje, że kruchta jest

23

dostawiona do bryły kościoła.

Ilustracja 26. Elewacja południowa. Analiza wątków

Ilustracja 27. Elewacja zachodnia. Analiza wątków

24

Ilustracja 28. Elewacja wschodnia. Analiza wątków

Ilustracja 29. Elewacja północna. Analiza wątków

25

3.2. Datowanie

Obecny kościół powstawał w czterech zasadniczych fazach budowy.
Wyróżniono następujące etapy:
1) 2 poł. XIII - późnoromański. Etap I – prezbiterium, nawa;
2) XV wiek – gotyk. Etap II – powstanie wieży (kruchty zachodniej);
3) XVIII wiek – barok. Etap III – zmiana kształtu okien oraz otworu wejściowego do kruchtu
północnej, zamurowanie okna na wschodniej elewacji prezbiterium, zmiana wysokości
(podwyższenie) dachu oraz zmiana zakończenia elewacji szczytowej (wschodniej), dostawienie
przypory do narożnika kościoła oraz narożnika prezbiterium od strony południowej;
4) XIX wiek – neogotyk. Etap IV – kruchta północna.

I faza
(oznaczenie na ilustracjach późnoromański - kolor brązowy)
W tej fazie powstał prezbiterium z dwoma przyporami oraz nawa. Mury wznoszone w I fazie są
zbudowane z cegieł o regularnym układzie wendyjskim. Z tego okresu prawdopodobnie pochodzi
zamurowane obecnie okno w prezbiterium oraz zamurowane okno na elewacji północnej. Według
wendyjskiego wątku można ustalić datowanie ścian nawy oraz prezbiterium do połowy okien na
najwcześniejszą fazę budowli. Z analizy detalu portali, a również zgodnie z dotychczasową
literaturą etap ten można datować na drugą połowę XIII wieku.
II faza
(oznaczenie na ilustracjach gotyk - kolor czerwony)
Kruchta zachodnia (wieża) jest wybudowana z cegły w wątku gotyckim, co można
umownie ustalić jako drugą fazę budowli. Cegła jest ułożona w staranny, równy sposób i wygląda
podobnie we wszystkich trzech stronach wieży. Jednocześnie z powstaniem wieży zostały do niej
dostawione dwie przypory, po przekątnej wspierające jej zachodnie narożniki.
III faza
(oznaczenie na ilustracjach barok - kolor pomarańczowy)
Kolejną fazą była barokowa przebudowa, datowana według istniejących opracowań na wiek
XVIII. W tym czasie zostały przekształcone otwory okienne wraz z utworzeniem barokowych
opasek tynkowych. Wtedy zostały również podwyższone mury. Świadczy o tym zmiana układu

26
szczytu, widoczna na elewacji wschodniej oraz inny rodzaj wątku, zaczynający się w połowie
okien elewacji południowej i północnej. Wtedy zostały także dostawione przypory do narożnika
kościoła oraz narożnika prezbiterium od strony południowej.
IV faza
(oznaczenie na ilustracjach neogotyk - kolor zielony)
Kruchta północna jest najnowszym elementem budowy. Według źródeł datowana jest ona na
XVIII lub na koniec XIX wieku. Kruchta jest wykonana w całości z tej samej cegły oraz jest jawnie
dostawiona do muru nawy kościoła.

27

Ilustracja 30. Datowanie poszczególnych faz przebudowy - rzuty

28

Ilustracja 31. Datowanie poszczególnych faz przebudowy – elewacje

29

4. Wnioski:
Biała Karta Zabytku z roku 2000 jako najpilniejsze postulaty konserwatorskie wymienia:
 wymagane założenie izolacji od fundamentów
 uzupełnienie tynkowych opasek okiennych
Założenie izolacji od fundamentów zaleca również ekspertyza z roku 1957. Na dzień
dzisiejszy wydaje się to podstawowym zaleceniem.
Uzupełnienie tynków opasek okiennych będzie sposobem na zachowanie jednych z
ciekawszych elementów ozdobnych kościoła.
Zaleca się również konsultacje z konstruktorem w celu ustalenia, czy pionowe uszkodzenie
muru (szczelina) przy przyporze między prezbiterium a nawą przy elewacji południowej, szczelina
pod oknem prezbiterium od strony południowej oraz pionowe uszkodzenie muru, przebiegające
pośrodku ściany szczytowej prezbiterium nie wymagają założenia pasów lub elementów
ściągających w celu uniknięcia dalszego rozchodzenia się ścian.
Nie ma jednoznacznej propozycji co do przyszłego wyglądu ścian zewnętrznych kościoła.
Kościół pw. św. Anny w Szewcach jest oryginalnym przykładem zachowanego w większej części
późnoromańskiego kościoła. Ślady jego historii są wpisane w wygląd jego elewacji. Stwarza to
oryginalny i urokliwy wygląd, atrakcyjny dla turystów, znawców architektury oraz miłośników
historii Śląska. Doczyszczenie spoin oraz uzupełnienie ubytków w cegle pomoże zachować i
przekazać jego historię ciekawskim potomnym.
Drugą propozycją może być otynkowanie murów, na czym kościół może utracić swoją
oryginalność i niepowtarzalność.
Zaleca się uzupełnienie drewnianych przyklejonych szprosów do części okien. Jest to
oryginalne oraz ekonomiczne rozwiązanie.

30

Bibliografia:
1. Chanas R., Czerwiński J., Dolny Śląsk przewodnik, Wydawnictwo Sport i Turystyka,
Warszawa 1977
2. Faryna-Paszkiewicz H., Omilanowska M., Pasieczny R., Atlas zabytków architektury w
Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001
3. Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach,
Wrocław 1994
4. Malinowski Z., Ekspertyza wstępna kościoła 1957 r., Archiwum Dolnośląskiego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
5. Mandziuk J. ks. dr, Pater J. ks. dr, Schematyzm archidiecezji Wrocławskiej 1979, Wrocław
nakładem Kurii Metropolitalnej Wrocławskiej, Archiwum archidiecezjalne we Wrocławiu
6. Panzram B., Geschichtliche Grudlagen der ältesten Schlesischen Pfarrorganisation, Breslau
1940
7. Pietrucha K., Mroziuk K., Projekt budowlany prac remontowych kościoła 2016, Pracownia
Pietrucha Mroziuk Projekt
8. http://e-szewce.pl/?page_id=87
9. Biała Karta Zabytku, autor Emilia Dymarska